Płaskostopie Fizjologiczne u Dzieci
Stopa płasko-koślawa fizjologiczna
Kluczowe terminy: płaskostopie fizjologiczne u dzieci, sklepienie podłużne (łuk podłużny stopy), dziecięca stopa płaska, fizjologiczna stopa płasko-koślawa, stopa płasko-koślawa statyczna, wkładki ortopedyczne dla dzieci na stopę płasko-koślawą fizjologiczną.
Spis treści
- Definicja płaskostopia fizjologicznego
- Rozpoznanie płaskostopia fizjologicznego u dzieci
- Postępowanie w płaskostopiu fizjologicznym
- Wkładki ortopedyczne na fizjologiczną stopę płasko-koślawą
Definicja płaskostopia fizjologicznego
Płaskostopie fizjologiczne u dzieci to zaburzenie struktury łuku podłużnego stopy, objawiające się jego obniżeniem, zanikiem lub odwróceniem. Pojawia się w trakcie statycznego lub dynamicznego obciążania stopy, ustępuje w odciążeniu. Wada jest konsekwencją wiotkości aparatu torebkowo-więzadłowego stopy. Często ustępuje spontanicznie ze wzrostem dziecka.
Rozpoznanie płaskostopia fizjologicznego u dzieci
Podstawą do rozpoznania wady jest obniżenie sklepienia podłużnego stopy lub jego całkowite zniesienie w pozycji stojącej tzw. stopa płaska statyczna. Płaskostopiu fizjologicznemu bardzo często towarzyszy koślawość tyłostopia (kości stępu, stawu piętowo-skokowo-goleniowego). Istotne dla wady jest, że w odciążeniu stopa przyjmuje prawidłowy kształt, posiada pełne zakresy ruchu w stawach stopy i w stawie skokowo-goleniowym, przy czym ruch zgięcie grzbietowego w tym stawie musi przekraczać 10 stopni.
Fizjologiczna stopa płasko-koślawa u 9 letniego chłopca
Zdjęcia powyżej przedstawiają 9 letniego chłopca z płaskostopiem fizjologicznym. Zdjęcie z lewej strony prezentuje stopy ustawione przed korektą. Wyraźnie widać koślawe ustawienie stawu skokowego ilustrowane linią piszczelową przednią załamującą się w kierunku przyśrodkowym oraz obniżone łuki przyśrodkowe obu stóp. Drugie zdjęcie przedstawia tego samego chłopca po dokonaniu korekty ustawienia stóp. Zmianie ulega też przebieg linii piszczelowej przedniej i profil łuku przyśrodkowego.
Częstość występowania płaskostopia fizjologicznego u dzieci
Płaskostopie fizjologiczne u dzieci jest zjawiskiem dość powszechnym, jednakże jego występowanie silnie koreluje z wiekiem grupy badanej. Wacha się od 80% w grupie dzieci młodszych i drastycznie spada wraz z wiekiem, by po 10 roku życia osiągnąć wartość kilku procent.
Jakie badania wykonać do rozpoznania płaskostopia u dzieci
Podstawową oceną płaskostopia jest badanie fizykalne wykonywane przez lekarza lub fizjoterapeutę. Jeżeli badanie podstawowe wykaże wystąpienie objawów współtowarzyszących płaskostopiu lub stopie płasko-koślawej mogących wskazywać na patologiczny charakter zmiany w postaci: sztywności stawów, braku korekty ustawienia stopy w odciążeniu, ograniczenie ruchu zgięcia podeszwowego stopy poniżej 10 stopni, ból, wówczas należy wykonać badania dodatkowe. W badaniach dodatkowych należy zróżnicować: stopę płaską wrodzoną, koalicję kości stępu, skrócenie ścięgna mięśnia brzuchatego łydki lub całego ścięgna Achillesa, tło neurogenne. W kilku słowach omówimy sobie powyższe zmiany, zachodzące w diagnostyce różnicowej, zaczynając od najmłodszych dzieci.
Stopa neurogenna
Zmiana rozpoznawana jest u dzieci małych poniżej 3 roku życia. Jej podłożem może być postać wiotka mózgowego porażenia dziecięcego, dysrafie, dystrofie mięśniowe.
Wrodzona stopa płaska
Stopa płaska wrodzona charakteryzuje się sztywną, niekorektywną w odciążeniu deformacją. Kluczowe w rozpoznaniu wady będzie dodatkowe badanie radiologiczne (RTG). Wadę rozpoznaje się na etapie wczesno dziecięcym, poniżej 3 roku życia.
Stopa płasko-koślawa ze skróceniem mięśnia brzuchatego łydki
Wada najczęściej rozpoznawana jest u dzieci powyżej 3 roku życia. Decydować będzie zakresu ruchu zgięcia grzbietowego stopy w stawie skokowo-goleniowym.
Koalicja kości stępu
Zmianę różnicuje się na podstawie badań porównawczych zakresów ruchomości obu stóp i w przypadku jego ograniczenia i współtowarzyszących dolegliwości należy rozważyć wykonanie badań dodatkowych w postaci tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego.
Płaskostopie fizjologiczne u dzieci – postępowanie
Zmiana ma charakter fizjologiczny, zatem nie wymaga szczególnych form leczenia. Należy jednak okresowo, raz do roku wykonywać kontrolne badania u lekarza lub fizjoterapeuty i poddawać ocenie korektywność zmiany oraz zakresy ruchomości stopy. W przypadku współwystąpienia wiotkości stawowo-więzadłowej można zastosować dynamiczne wkładki ortopedyczne na fizjologiczną stopę płasko-koślawą.
Ćwiczenia na stopę płasko-koślawą fizjologiczną
W przypadku tej zmiany nie zaleca się specjalnych ćwiczeń rehabilitacyjnych. U młodszych dzieci z natury występuje problem z prowadzeniem kierunkowych, trudnych technicznie ćwiczeń z uwagi na brak wewnętrznego przekonania o ich zasadności oraz niezdolność do długotrwałego skupienia się na określonych czynnościach. Dlatego dobrym rozwiązaniem jest troska o prawidłowy rozwój ogólny dziecka w sferze ruchowej. Takimi aktywnościami mogą być dowolne sporty symetryczne nie obciążające nadmiernie jednego obszaru ciała. Będą to różnego rodzaju gry i zabawy ruchowe w których dzieci wykazują się spontanicznością ruchową typu: berek, ciuciubabka, zbijak, dwa ognie itp. U starszych dzieci postawić można na umiarkowane ćwiczenia ogólno-rozwojowe, piłkę nożną, sporty walki itp. Ostatnio dużym zainteresowaniem cieszą się zajęcia z jogi dla dzieci i jest to zdecydowanie dobry kierunek rozwoju.
Należy jednakże unikać ćwiczeń wymuszających długotrwałe stanie na palcach, wspinanie się na nogach, czyli aktywności prowadzących do skrócenia ścięgna Achillesa i tym samym mięśni łydki.
Przestrzeń życiowa ułatwiająca prawidłowy rozwój stóp dzieci
Zgodnie z trzecią zasadą dynamiki Newtona, zwaną też zasadą akcji i reakcji: każdej akcji towarzyszy reakcja równa co do wartości i kierunku, lecz o przeciwnym zwrocie. Podczas chodzenia niebagatelny wpływ na kondycję naszych stóp ma podłoże po którym chodzimy. Im bardziej twarde powierzchnie, tym większa siła zwrotna oddziałuje na stopy. Zakłada się, że obciążenia stóp dorosłego człowieka podczas chodu wynoszą dwukrotność masy ciała, podczas biegów i podskoków wartości te zwielokrotniają się, osiągając przeszło 500 kg. Konstrukcja łukowa, głównie łuk podłużny, amortyzuje te obciążenia, pozwalając stopie dostosować się do siły nacisku a także do nierówności terenu. Jednakże u nierozwiniętej stopy dziecięcej, kiedy poza łukami nierozwinięty jest jeszcze system stabilizacji mięśniowej w obszarze ich siły i sensomotoryki (czucia głębokiego/propriocepcji) stopa jest w zasadzie bezbronna. Stale działająca duża siła zwrotna z kierunku podłoża nie pozwala na właściwe ukształtowanie łuków podłużnych jaki i prawidłowej pozycji tyłostopia. Prowadzi to do utrwalenia fizjologicznej stopy płasko-koślawej i wykształcenia stopy płasko-koślawej nabytej. Podstawowym czynnikiem przeciwdziałającym temu, będzie troska o prawidłowe podłoże po którym porusza się nasze dziecko. Powinno być ono twardo elastyczne. Rozwiązaniem mogą być wykładziny podłogowe pokrywające twarde panele, dywany, maty z pianki EVA itp.
Obuwie dla dzieci z płaskostopiem fizjologicznym
Wybierając obuwie dla dzieci, zadbajmy aby było ono elastyczne w obszarze podeszwy, szczególnie w strefie zgięcia śródstopno-paliczkowego. Zbyt sztywna podeszwa, niepoddająca się zginaniu, uniemożliwi prawidłową pracę stopy, zaburzy grę stawów i układu mięśniowego, propriocepcji i siły. Zapiętek w butach dziecięcych nie powinien być przesadnie wysoki i sztywny. Wystarczy aby sięgał lekko pod kostki. Stopa powinna mieć swobodę ruchu w obszarze stref swoich fizjologicznych punktów biomechanicznych.
Wkładki ortopedyczne na fizjologiczną stopę płasko-koślawą
Fizjologiczna stopa płasko-koślawa, może zostać zaopatrzona we wkładki ortopedyczne w celach profilaktyki przekształcenia w stopę płasko-koślawą nabytą. Ryzyko rozwoju wady wzrasta z wiekiem. W literaturze naukowej poświęconej okresom rozwojowym stopy, panuje zgodność co do tego, że pełne wykształcenie prawidłowego sklepienia stopy zachodzi do 10 roku życia. Zatem z wiekiem wzrasta ryzyko utrwalenia wady i należy coraz bardziej poważnie podchodzić do kwestii profilaktyki a tym samym zaopatrzenia ortopedycznego we wkładki korygujące.
Jakie wkładki ortopedyczne wybrać dla dziecka z płaskostopiem fizjologicznym
Na rynku jest bardzo duży wybór wkładek ortopedycznych przeznaczonych do korekty płaskostopia u dzieci w tym płaskostopia fizjologicznego. Możemy wybierać zarówno spośród wkładek wytwarzanych seryjnie, jak i wykonywanych na zamówienie.
W mojej praktyce fizjoterapeutycznej korzystam z jednego i drugiego rozwiązania w zależności od stopnia zaawansowania wad, wieku dziecka, preferencji indywidualnych rodziców, zdolności adaptacyjnych dziecka do gotowych wkładek.
Kiedy wybrać wkładki seryjne, tzw. gotowe i jakie powinna mieć ona właściwości
Wkładkę seryjną można z powodzeniem zastosować w przypadku:
- początkowej fazy rozwoju płaskostopia fizjologicznego;
- niewielkich odchyleń od normy;
- w pierwszym rzucie korekty, kiedy dziecko poddane jest okresowej obserwacji;
Jaką wkładkę ortopedyczną seryjnej produkcji wybrać dla dziecka z płaskostopiem fizjologicznym
Wkładka do korekty płaskostopia fizjologicznego nie powinna być zbyt agresywna. To znaczy, że jej materiał i kształt profili korekcyjnych muszą mieć odpowiedni stopień twardości i sprężystości, tak aby delikatnie wspierały, lecz nie odbarczały funkcjonalności stopy w obszarze propriocepcji i siły mięśniowej. Następnie należy zwrócić uwagę na korytko, czyli „obramowanie” obejmujące stopę wokół pięty i kości stępu. Nadaje ono stopie dodatkową stabilność. Zwróćmy też uwagę, czy wkładka jest pronująca, czy supinująca. Wkładki supinujące korygują koślawe ustawienie pięty, czy są przeznaczone do stóp płasko-koślawych, natomiast wkładki pronujące działają w kierunku przeciwnym, korygując szpotawe ustawienie kości piętowych i tyłostopia.
Zapamiętaj!
Ortopedyczne wkładki supinujące przeznaczone są do korekty stopy koślawej/płasko-koślawej, wkładki pronujące przeznaczone są do korekty stopy szpotawej.
Indywidualnie dopasowane wkładki ortopedyczne dla dzieci z płaskostopiem fizjologicznym
Najlepszym ze wszystkich rozwiązań ortotoycznych do wsparcia płaskostopia fizjologicznego u dzieci, są indywidualnie wykonane wkładki ortopedyczne w technologii termoformowania.
Proces wykonania wkładki opiera się na odcisku prawidłowo ustawionej stopy na rozgrzanym materiale bazowym wkładki. Wkładka stygnąc, zmienia się w negatyw prawidłowo ustawionej stopy.
Tego typu rozwiązanie posiada szereg zalet m.in.:
- indywidualnie dopasowana korekta wady do aktualnych warunków biomechanicznych stopy;
- możliwość modyfikowania korekty (kształtu wkładek) w sytuacji gdy dziecko będzie źle znosić ich pierwotnie nadany kształt;
- wkładki po dokonanych korektach są bardzo wygodne i wywołują dyskomfortu a tym samym niechęci do ich stosowania;
- modyfikowanie korekt w miarę wzrostu stopy dziecka i zmiany warunków biomechanicznych stopy;
- korekta, czyli formowanie wkładek, wykonywana jest w pozycji stojącej w której dziecko w naturalny sposób obciąża prawą i lewą nogę. Dzięki temu wkładki dopasowują się również do ewentualnych dysproporcji obciążenia nóg i kompensują różnice oddziałujących sił na prawą i lewą stronę ciała.
- Wykonanie wkładek każdorazowo poprzedzone jest badaniem stóp i postury dziecka są to komputerowe badania stóp na platformie podobarometrycznej oraz badania fizykalne. Wyniki badań są archiwizowane co daje możliwość okresowej kontroli i monitorowania zmian w stopach i postawie.
